តាមការពន្យល់ក្នុងវចនានុក្រមរបស់សម្តេច
អគ្គមហាបណ្ឌិត បិតាអក្សរសាស្រ្តខ្មែរ ជោតញ្ញាណោ ជួន ណាត សម្តេចពន្យល់ថាៈ
បុរស(ន)=អ្នកបំពេញចិត្តមាតាបិតា អ្នកបំពេញចិត្តស្រ្តី
អ្នកបំពេញកិច្ចការងារក្នុងប្រទេសដែលខ្លួននៅ មនុស្សជាតិមានភេទផ្សេងទីទៃពីស្រី
មានអត្ថន័យថា មនុស្សអ្នកបំពេញបំណងរបស់ម្ដាយអាពុក ។ តាមទម្លាប់ខ្មែរ, ត្រូវប្រើពាក្យជាគូស្របគ្នាថា
ប្រុសស្រី ឬ ស្រីប្រុស; បុរសស្រ្តី ឬ ស្រ្តីបុរស;
កុំប្រើថា បុរសស្រី ឬ ស្រីបុរស ឡើយ ។ មើលក្នុងពាក្យ ប្ដី និង
ប្រពន្ធ ផង ។
វីរបុរសដើមទ្រូង ៥ហត្ថ
១.ក្លាហាន (ហានទទួលខុសត្រូវគ្រប់ទង្វើរបស់ខ្លួន) ដែលបានធ្វើ
២.ស្វែងរកទ្រព្យ
៣.មិនដាក់នូវធុរៈចុះ
៤.ចេះចែករំលែក
៥.មិនស្រវឹងអំណាចដែលគេប្រគល់ឲ្យ
លក្ខណៈបុរសគ្រប់លក្ខណ៍
បុរសដែលប្រកបដោយលក្ខណៈ ២៦
យ៉ាងហៅថាប្រុសគ្រប់លក្ខណ៌គឺៈ
១. ឧស្សាហ៍ខ្នះខ្នែងធ្វើការរៀនសូត្រមិនប្រកាន់ខ្លួន
២. មិនចេះលួចប្លន់កេងកិបឆរបោក
៣. មិនឈ្លានពានចំពោះកូនប្រពន្ធអ្នកដទៃ
៤. មិនរំភើបញាប់ញ័រ ភ័យអរផ្តេសផ្តាស
៥. មិនកុហកភូតភរ ឲ្យលើសពីការពិត
៦. មិននិយាយត្រាប់ឲអៀនខ្មាស់
៧ . បានឮដំណឹងហើយវិនិច្ឆ័យសិន
ទើបជឿជាក្រោយ
៨.
ធ្វើការមិនរួសរាន់ពេកមិនយឺតយូរពេក
៩. មិនចេះនិយាយបំភ្លើសសើចលេង
១០. ចេះទទួលភ្ញៀវពន្លឺមិនលាក់មុខ
១១.
មានថ្នាំកែរោគបំរុងទុកមិនឲខ្វះពេលត្រូវការ
១២. មិនប្រាប់ការសម្ងាត់ដល់អ្នកដទៃ
១៣.
មិនផ្ញើរបស់ទុកនឹងបុគ្គលមិនគួរផ្ញើ
១៤. មានចិត្តអត់ធន់តស៊ូមិនញ៉ាក
១៥. មានភក្តីភាពចំពោះចៅហ្វាយនាយ
១៦. មិនចេះឡឹកឡក់ចំពោះស្រីក្រមុំ
១៧. ស្គាល់ចំនេញស្គាល់ខាត
១៨.
រកប្រដាប់តុបតែងខ្លួនឲភរិយាបុត្រធីតា និងខ្លួនឯង
១៩. មិនទិញជឿនូវរបស់ប្រើប្រាស់គ្រប់យ៉ាង
២០. ដឹងគុណ តបគុណ សរសើរគុណ
នៃអ្នកមានគុណ
២១. គោរពតាមឱវាទ មាតាបិតាញាតិមិត្រ និងអ្នកប្រាជ្ញ
២២. ចេះអត់ទ្រាំស្តាប់
នូវពាក្យដែលគេស្តីបន្ទោសប្រដៅ
២៣. មានកាយវាចា សមរម្យមិនឆ្គង
២៤. ឲដំណឹងមនុស្សក្នុងផ្ទះហើយ
ទើបចេញទៅ
២៥. ចេះវាយប្រដៅកូនដោយរំពាត់យ៉ាងតូច
២៦. ខឹងឆាប់បាត់មិនចងកំហឹងទុក៕
បុរសដែលប្រកបដោយលក្ខណៈគ្រប់ពេញទាំង
២៦ ហៅថាប្រុសគ្រប់លក្ខណ៍ បើមិនពេញលេញទេ មានខ្វះខាតខ្លះ
ហៅថាប្រុសខាតលក្ខណ៍ បើមានតែត្រង់នេះខ្លះត្រង់នោះខ្លះរដាច់រដោច
ហៅថាប្រុសដាច់លក្ខណ៍ ឬអាកំបាក់ទន្សា។
(ដកស្រង់ចេញពី សៀវភៅ
សុជីវធម៌ប្រចាំគ្រួសារ ដោយ លោក សុង ស៊ីវ)
លក្ខណៈរបស់ស្រ្តី
ចំណងស្រ្តី ៥ យ៉ាង
១.បុរិសាធិប្បាយ ចង់បានប្តី
២.អលង្ការូបវិចារា ចង់បានគ្រឿងតុបតែង
៣.បុត្តាធិដ្ឋានា ចង់បានកូន
៤.អសបតីអភិនិវេសា មិនចង់ឲ្យប្តីមានស្រីថ្មី
៥.ឥស្សរិយបរិយោសានា
ចង់ធ្វើជាធំក្នុងគ្រួសារ
- ចំពោះបុរស ចំណងស្នេហាទឹកដី ធំជាងចំណងស្នេហាប្តីប្រពន្ធ
- ចំណងស្នេហាប្តីប្រពន្ធ ធំជាងចំណងស្នេហាឪពុកម្តាយ។
- ចំពោះស្រ្តី ចំណងស្នេហាឪពុកម្តាយ ធំជាងចំណងស្នេហាប្តីប្រពន្ធ
- ចំណងស្នេហាប្តីប្រពន្ធ ធំជាងចំណងស្នេហាទឹកដី។
ដូចនេះទាំងបុរសទាំងស្រ្តី
សុទ្ធតែឲតម្លៃស្នេហាប្តីប្រពន្ធ គឺទីពីរទាំងអស់។ ហេតុនេះហើយបានជាពួកគេចូលចិត្តលែងលះគ្នាណាស់។
- (មនុស្សប្រុស) ពេលមានបញ្ហាមនុស្សប្រុស ចូលចិត្តនៅម្នាក់ឯង
មិនចង់ឲគេសួរដេញដោលច្រើន មិនចង់ឲគេឃើញថាខ្លួនទន់ខ្សោយ
ហើយក៏មិនត្រូវការពាក្យលួងលោមដែរ។ (មនុស្សស្រី)
ពេលមានបញ្ហាមនុស្សស្រីត្រូវការនិយាយចេញមកក្រៅបន្ធូរអារម្មណ៍ តានតឹង
នាងត្រូវការអ្នកលួងលោមយល់ចិត្តថ្លើម និងយល់អារម្មណ៍ឈឺចាប់របស់នាង។
- (មនុស្សប្រុស)
បុរសចង់ឲស្រ្តីនៅស្និទ្ធស្នាលខណៈពេលសប្បាយរីករាយ។ (មនុស្សស្រី)
ស្រ្តីចង់ឲបុរសនៅក្បែរក្នុងគ្រាទុក្ខព្រួយ ពិបាកចិត្ត។
- (មនុស្សប្រុស)
បុរសនឹងមួម៉ៅប្រសិនបើស្រ្តីធ្វើឲគាត់មានអារម្មណ៍ថា
គាត់មិនមែនជាបង្គោលគ្រួសារ
ដូចជារអ៊ូរឿងប្រាក់ចំណូលមិនគ្រប់គ្រាន់ជាដើម។ (មនុស្សស្រី)
ស្ត្រីនឹងមួម៉ៅប្រសិនបើបុរសសំដែងឲឃើញថា គាត់មិនមែនជាមេផ្ទះដ៏ល្អ
ដូចជារអ៊ូថាផ្ទះមិនស្អាតជាដើម។
- (មនុស្សប្រុស) បុរសមិនចូលចិត្តនិយាយពាក្យថា "ស្រឡាញ់"
ទេ តែចូលចិត្តបង្ហាញតាមរយៈទង្វើដូចជា ខំរកស៊ីជាដើម។ បុរសគិតថា
ធ្វើកិច្ចការធំៗតែពីរបីគ្រប់គ្រាន់នឹងជំនួសពាក្យថាស្រឡាញ់បាន ហើយ។
(មនុស្សស្រី) ស្រ្តីចូលចិត្តឮពាក្យថា "ស្រឡាញ់"
ពិសេសក្រោយរៀបការរួច ដើម្បីឲនាងកាន់តែមានជំនឿចិត្ត។
ស្ត្រីចូលចិត្តឲបុរសធ្វើល្អជាប់ជាប្រចាំ មិនគិតរឿងធំឬតូចទេ
ផ្កាមួយទង និងរថយន្តមួយគ្រឿង មានតម្លៃប៉ុនគ្នាក្នុងចិត្តស្រ្តី។
- (មនុស្សស្រី) ស្រ្តីចង់ឲបុរសជួយការងារផ្ទះ ជួយមើលកូន
តែមិនព្រមនិយាយ បែរជារអ៊ូ។ (មនុស្សប្រុស) ឯបុរសរង់ចាំឲស្រ្តីនិយាយ
ទើបជួយ។
- (មនុស្សស្រី) ស្រ្តីពេលមកពិភាក្សា នាងចង់បានការជួយសម្រេចចិត្ត និងពាក្យផ្តល់កម្លាំងចិត្តដែលធ្វើឲនាងមានអារម្មណ៍ថាខ្លួនមាន
តម្លៃ។
- (មនុស្សស្រី) ស្ត្រីទ្រាំមិនបានទេ បើនាងមានអារម្មណ៍ថាបុរស
លាក់កំបាំងការពិតអ្វីមួយជាមួយនាង។ (មនុស្សប្រុស) ស្របពេលជាមួយគ្នានោះ
បុរសគិតថាលាក់បាំងរឿងនោះដើម្បីឲស្រ្តីសប្បាយចិត្ត
តែបែរជាធ្វើឲនាងកាន់តែខឹងខ្លាំងឡើងទៅវិញ។
ស្រ្តីចូលចិត្តឈ្លេចរកចម្លើយបើនាងសង្ស័យអ្វីមួយ ធ្វើឲបុរសធុញទ្រាន់
រឹតតែបិទមាត់មិនប្រាប់។
តួនាទីជាស្វាមី ៥ យ៉ាង
១.លើកតម្កើងកិត្តិយសឲ្យសក្តិ៍សមជាភរិយា
២.មិនប្រមាថមើលងាយភរិយា
៣.មិនប្រព្រឹត្តកន្លងចិត្តភរិយា
គឺមិនមានស្រីក្រៅ
៤.ប្រគល់ឋានៈជាមេផ្ទះឲ្យដល់ភរិយា
៥.ផ្តល់គ្រឿងអលង្ការផ្សេងៗដល់ភរិយា
។
ស្វាមី ៧ ជំពូក
១.វធកាស្វាមី = ស្វាមីដូចពេជ្ឃឃាត
រង់ចាំតែរករឿងវាយតប់ និងសម្លាប់ភរិយាខ្លួន ចិត្តមិនត្រាប្រណី ដូចជាពេជ្ឃឃាតដែលមិនដែលត្រាប្រណីចំពោះ
អ្នកទោសរបស់ខ្លួន ។
២.ចោរស្វាមី =ស្វាមីដូចចោរ
មិនត្រង់នឹងភរិយាខ្លួន ចាំតែលួចបំបាត់ទ្រព្យសម្បត្តិ ឬលាក់លាមរឿង អ្វីនឹង ប្រពន្ធ ដូចចោរដែលចាំតែលួច
ទ្រព្យគេ និងលាក់បំបាត់រឿងអាក្រក់ខ្លួនមិនឲ្យគេដឹង ។
៣.អយ្យាស្វាមី = ស្វាមីដូចជាចៅហ្វាយ
ចាំតែចង្អុលបញ្ជា ខុសស្តីបន្តោសប្រើប្រពន្ធធ្វើការដូចជា ខ្ញុំបំរើរបស់ខ្លួន ។
៤.បិតាស្វាមី = ស្វាមីដូចជាឪពុក
មានចិត្តស្រឡាញ់ថ្នាក់ថ្នមប្រពន្ធដូចកូន មើល ការខុសត្រូវ រវាំងមិនឲ្យកូន ធ្វើខុស ការពារកូនគ្រប់ទិសទី
។
៥.ជេដ្ឋាស្វាមី = ស្វាមីដូចបងប្រុស
ស្រឡាញ់ថែទាំប្រពន្ធ ដូចបងប្រុសស្រឡាញ់ប្អូន ការពារប្អូន ។
៦.សខីស្វាមី = ស្វាមីដូចមិត្តភក្តិ
គឺទុកភរិយាខ្លួនស្មើនឹងមិត្ត ពេលជួបគ្នាក៏រីករាយ បានអ្វីក៏ចែកគ្នាតាម នាទីមិត្តគោរពមិត្ត
រួមទុក្ខរួមសុខគ្នា ។
៧.ទាសាស្វាមី = ស្វាមីដូចទាសា
ស្តាប់បង្គាប់ភរិយា ធ្វើការគ្រប់បែបយ៉ាងមិនឲ្យ ភរិយាខ្លួនព្រួយឡើយ ។
ស្វាមី ៣ ជំពូកខាងលើមិនល្អឡើយ លោឲ្យចៀសវាងចេញ កុំប្រព្រឹត្តនិងឲ្យរើស
យកយ៉ាងណាមួយ ក្នុង ចំណោម ៤ យ៉ាងខាងក្រោម ។
២. ចំណុចខ្សោយរបស់អ្នកជាស្វាមី
ចំណុចខ្សោយ ១០ យ៉ាងខាងក្រោម អ្នកជាស្វាមីគប្បីដឹង និងពិនិត្យកែខៃខ្លួនឲ្យ បានល្អ និងទាន់ពេល
វេលា ព្រោះចំណុចខ្សោយនេះ ជាកត្តាដែលអាចឲ្យភរិយារបស់ ខ្លួនមើងាយ ឬធុញទ្រាន់មកលើខ្លួនបាន
។
១. ជាមនុស្សក្រ មិនមានទ្រព្យសម្បត្តិអ្វីសោះ ។
ក្រនេះអាចរួមដល់ការក្រគំនិត ក្របញ្ញា ឬដូចសម្តេច ព្រះសង្ឃរាជលោកតែងជាកាព្យថា
“ក្រកិច្ច ក្រកល់ ក្រដឹង ក្រយល់ ក្រវៃឆ្នៃទាស់” ។
២. ជាមនុស្សដែលមានជំងឺជាប់ជានិច្ច ជងឺជាប់ជានិច្ច ជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ
មួយថ្ងៃកាត់ មួយ ថ្ងៃកោរ រកថ្ងៃជានោះ តិច បន្តិចឈឺៗ ។
៣. ជាមនុស្សចាស់ គ្រាំគ្រា ទុព្វលភាព រាងកាយមិនមាំមួន
ចាស់ជរាចូលតម្រា ជូជក និងនាង អមិត្តធីតា ធ្វើអ្វីមិនកើត ត្រូវពឹងភរិយាខ្លួន ។
៤. ជាមនុស្សស្រវឹងអ៊ួទីនួ ដើរដេកតាមផ្លូវក្របី ឬតាមផ្លូវជាដើម
ពេលស្រវឹង ក៏ ធ្វើអាការៈថោកទាប អាក្រាតខ្លួន ឬពុំនោះសោត ក៏វាយប្រពន្ធកូន ។
៥. ជាមនុស្សល្ងង់ ទក់មក់ ទ្រើៗ មិនសូវគ្រប់១០ ។
៦. ជាមនុស្សធ្វេសប្រហែស ខ្ជីខ្ជា គ្មានសតិ មានសេចក្តីប្រមាទច្រើន
។
៧. ធ្វើអ្វី ធ្វើមិនជាក់លាក់ ចាប់នេះ ចាប់នោះមិនឆ្ពោះត្រង់ណា
ធ្វើនេះបន្តិច ធ្វើ នោះបន្តិច ចាប់ការឲ្យ ពីសពាស មិនច្បាស់អ្វីសោះ ។
៨. ខ្ជិលច្រអូស មិនធ្វើការងារ ដេកចាំតែស៊ី ចាំតែអង្គុយបង្ហាញ
ពឹងតែកម្លាំងប្រ ពន្ធ រកស៊ីដូចសត្វ ប្រឡាំងកាស ។
៩. មិនប្រឹងប្រែងរកទ្រព្យសម្បត្តិយកមកទុកដាក់ ។
១០. បំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិឲ្យវិនាសទៅដោយអបាយមុខ
ឬដោយប្រការណាមួយ
ជាអត្ថបទល្អ តើខ្ញុំសុំស្គាល់អ្នកនិពន្ធបានដែរ ឬ ទេឯ
ReplyDelete